Milos902008.03.02 [23:46]
Stara Negotinska crkva, ili Hajduk Veljkova crkva, sagrađena je 1803. godine, u vreme kada su turske džamije parale oči hrišćanskom stanovništvu. Pisac Letopisa Negotinske crkve ističe zasluge za podizanje crkve Perce Stanković-Karapandže, krajinskog baskneza i "drugih u ono vreme viđenijih ljudi: Krste Pavlovića, Stanka Rankovića i dr." koji su u početku bili zatvarani i uklještavani u klade i tek su na molbu "ovde viđenih ljudi" bili oslobođeni.
Međutim, Pazvan-oglu je odobrio građenje crkve na zahtev mitropolita Kalinika, koji je u Vidinu, posle ukidanja Pećke patrijaršije preuzeo starateljstvo nad srpskom crkvom u Vidinskom pašaluku preko carigradske patrijaršije. Kako je Kalinik podržavao Pazvan-oglua u borbi protiv sultana, to je imalo uticaja na Pazvan-oglua kada se radilo o zahtevu Negotinaca da im se odobri gradnja crkve. Tako je počela gradnja crkve u vreme kada se u Beogradskom pašaluku pripremao prvi srpski ustanak.
Za vreme odbrane Negotina crkva je jedno vreme bila bolnica za smestaj ranjenika. One kobne noci, 18. jula 1813. godine kada je poginuo Hajduk Veljko, potajno je noću sahranjen sa još nekoliko izginulih bećara sa juzne strane crkve da ih Turci ne bi pronasli, a u samoj crkvi su ostavili ranjenike, a zatim na zatvorena vrata navaljali veliki kamen da ih Turci ne otkriju. Docnije, kada su se Srbi vratili u Negotin u crkvi su pronasli samo kosti nekadasnjih ranjenika. Kamen koji je bio "navaljan" na vrata Negotinci polozise horizontalno kao prag "radi uspomene ovoga i budućem naraštaju'.
Godine 1844. Milutin Petrović, stariji brat Hajduk Veljkov, postavi dve mermerne ploče na zid severoistocne strane crkve u spomen na tek sahranjenog mlađeg brata Miljka u grobnicu ispred ploča i srednjeg brata Veljka, čiji su posmrtni ostaci pronadjeni tek 1854. godine na mestu gde je kopana raka za umrlog episkopa negotinskog Dositeja Novakovića. Pošto su stari ljudi prepoznali delove odece velikog junaka, kosti su oprane i prenesene na severoistočnu stranu crkve gde je bila grobnica Miljka Petrovića i pored Miljka sahranjene. Tako su se dva brata, dva velika srpska borca našli jedan pored drugog tek posle oslobađanja Srbije. Stihove za nadgrobne ploče napisao je, prema mišljenju savremenika, sima Milutinović Sarajlija, koji je u to vreme službovao u Negotinu.
Crkva je vise puta prepravljana. U početku su na mestu prozora bile mazgale koje su tek 1856. godine prepravljene u sadašnje prozore. do 1867. godine u crkvu se ulazilo kao u podrum preko šest stepenika, koji su kasnije izneti napolje, tako da se spolja po njima ulazilo u crkvu. Najzad, 1887. godine dozidan je trem pri ulazu u crkvu sa severne strane, 1897. godine stavljen je novi krov, crkva je "mramorisana"; nad pevnicama u svodu zid je probijen i nameštena su dva debela stakla; pri ulazu u crkvu sa severne strane nameštena su dvokrilna vrata i popravljena zvonara u crkvenoj porti.
Pored ostataka dositeja Novakovića u crkvi počivaju posmrtni ostaci jos dvojice episkopa: Gerasima Stojkovića, umrlog u Negotinu 1865. godine i Evgenija Simonovića, umrlog takođe u Negotinu 1880. godine. Sva tri upokojena episkopa našla su mesto u zapadnom delu ženske paperte, gde se i nalaze nadgrobne ploče od lima sa svojim natpisima.
U porti sa južne strane crkve još i danas stoje nadgrobni spomenici znamenitih i viđenih ljudi: Krste Pavlovića, Stanka Rankovića i dr. Među crkvenom zaostavstinom pominje se jedno jevanđelje "u kadifi" poslato iz Rusije 1858. godine, a Pavle Cortanović, učitelj crtanja u gimnaziji o svom trošku je živopisao oltar i žensku papertu u crkvi.
Svu imovimu koju je imala do 1865. godine crkva je ustupila odboru za gradnju nove velelepne crkve u Negotinu.
